Hargeysa(Xogreebnews( Madaxweynaha Jamhuuriyada Somaliland Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) ayaa khudbad dheer oo taabanaysa Waxqabadka Xukuumadiisa ka jeediyay Shirweynaha Saddexaad ee Xisbiga KULMIYE. -

Madaxweyne Siilaanyo waxa uu si faah-faahsan uga hadlay Waxyaabihii u qabsoomay mudadii ay Xilka haysay Xukuumada uu hogaamiyo,waxaanu yidhi “Mudanayaasha labada Gole, Wasiirada, Hogaanka Kulmiye, Xubnaha Golaha Dhexe ee Xisbiga, marti sharafta, dadweynaha iyo saxaafadda. Waxan idinku salaamaya salaanta islaamka “Assalaamu calaykum waraxmatullaahi wa barakaatu.

Ugu horeyn, waxan salaan iyo mahadnaq u dirayaa dhamman shacbiga Somaliland gudo iyo dibedba, sidaas oo kale waxaan salaan iyo mahad-naq gaar ah u dirayaa xubnaha iyo taageerayaasha Xisbiga Kulmiye, waxaanan mar kale uga mahad celinaya tacabkii iyo taageeradii aad xisbiga geliseen xiliyadii tartanka doorashada taasoo sababtay inuu xisbigu doorashooyinkii kala danbeeyey kusoo baxo derajada 1aad, waxaanan idinka rajaynayaa inaad halkaa ka sii waddaan dadaalka, isku duubnida iyo illaalinta danta guud inta ay umaddani gaadhayso himiladeeda.

Mudanayaal iyo Marwooyin,

Xisbiga Kulmiye wuxuu u taagan yahay xaqiijinta barnaamijkii xisbiga oo ku qotoma himiladeena ummadeed, adkaynta nabadgelyada, midnimada bulshada, horumarinta dalka iyo jiritaanka Qarannimada Somaliland.

Sidaad ka wada war haysaan, waxaynu samaysanay Dastuurka-Xisbiga, qorshaha iyo barnaamijkeena siyaasadeed oo ka shidaal qaadanaya Dastuurka Qaranka, Xeerarka iyo Siyaasada guud ee dalka, xilligii ololaha doorashada ballanteenu waxay ahayd inaynu dalkan ka samayno isbedel-siyaasadeed, isbedel-hab-maamul, isbedel-dhaqaale iyo horumar dalkani ku talaabsado.

Ilaahay Mahaddii, dhamaan qodobadii barnaamijkii siyaasadeed ee Xisbiga u qorshaysnaa ee aynu bulshada u balan-qaadnay wax fiican ayaa laga qabtay; waa wax dhamaaday iyo wax gacanta lagu hayo. Haddii aan dul-maro waxay kala ahaayeen:
ü Aqoonsi raadinta Qarannimada Somaliland iyo Siyaasada Arrimaha Dibedda.
ü Horumarinta Garsoorka iyo Hagaajinta Nidaamka Cadaaladda.
ü Nabadgelyada Iyo Difaaca Qaranka.
ü Kobcinta iyo Kor u qaadida Waxbarashada iyo Caafimaadka.
ü Xoojinta Wax-soosaarka, Dalaga Beeraha iyo Biyaha.
ü Illaalinta Deegaanka iyo daryeelka xoolaha.
ü Kobcinta Dhaqaalaha iyo Dhiirigelinta Ganacsiga.
ü Dhismayaasha Xafiisyada Dawlada, Maddaarada iyo Horumarinta waddooyinka.
ü Shaqo Abuurka iyo Dhiirigelinta Dhalinyarada.
ü Tixgelinta iyo kor u qaadida Waxbarashada iyo shaqo-siinta Dadka la hayb-sooco.
ü Soo Dhawaynta iyo Dhiirigelinta Qurbajooga.
ü Horuminta Haweenka ee ka Qayb-Qaadashada hogaaminta iyo Siyaadada.
ü Warbaahinta Iyo Saxaafada
ü Xoriyatul-qawlka iyo Xuquuqal iinsaanka.

Haddaba, hadii aan dulmarkaa dabadii afar meelood si kooban uga tilmaamo tussaale ahaan (Arrimaha Dibadda, Adeegyada Bulshada, Dhaqaalaha, Dhismayaasha-Dawladda iyo Waddooyinka).
1. Aqoonsi Raadinta Qarannimada Somaliland iyo Siyaasada Arrimaha Dibedda:
Waxaanu xil iska saarnay xaqiijinta iyo taabo-gelinta madax-banaanida Jamhuuriyadda Somaliland, oo ah sidii ay uga mid noqon lahayd bulshada caalamka, una heli lahayd aqoonsi buuxa.

Waxaa hubaal ah in aanu arrintan kasoo hoynay guul aan qarsoonayn, innagoo maanka ku hayna muhimadda uu madax-banaanideena u leedahay xidhiidhka fiican iyo saaxiibo inagala shaqeeya ictiraafka, waxaynu yeelanay saaxiibo badan oo ku hawlan inay inagala shaqeeyaan arintan waxaana jira dedaalo badan oo ka socda wadamada jaarka iyo Europe kuwaas oo midhadhalkoodii ugu horeeyey aad maqasheen mooshinkii ka dhacay magaalada Shiffield, UK.
2. Arrimaha Bulshada:
A. Waxbarashada:
Ballanqaadku waxa uu ahaa in bulshada loo horseedo wax-barasho bilaash ah si ay danyartu u hesho fursad la mid ah waxbarashada ay helaan kuwa ladani, waana lagu guulaysatay, waxaa Ardayda tiradoodu ahayd 111,500, waxaanay marayaan 215,031. Waxaa Iskuullo la dhisay ama wax lagu kordhiyey waa ilaa 600 oo Iskuul. Waxaana la qoray 4000 oo Macalin.
B. Caafimaadka:
Annaga oo ogsoon in caafimaadku uu muhiim u yahay nolosha Bani’aadamka, waxa Xukuumad ahaan aanu xil weyn iska saarnay sidii loo hagaajin lahaa Daryeelka Caafimaadka, loogana hor tagi lahaa cudurrada kala duwan, isla markaasna waxaanu ku dedaalnay in dadweynaheenu ay Dalka gudihiisa ka helaan adeegyo caafimaad oo dhamays tiran si ay uga raystaan inay dalka debadiisa ugu baxaan arrimo caafimaad.

Waxa ay Wasaaradda Caafimaadku diyaarisay qorshe Sannadeedka Shanta Sannadood oo la jaanqaadaya Qorshaha Horumarineed ee Qaranka iyo Xeerka Caafimaadka Qaranka oo loo gudbiyay Golaha Wakiilada Somaliland.
Haddii aan isdultaago kor u kaca adeegyada caafimaadka muddadii Dawladda Kulmiye dalka hogaaminaysay waa sidan soo socota:

- Sannadkii 2010 waxaanu la wareegnay 15 Cusbitaallada Gobollada, Sannadkan 2014 waxay marayaan 28 Cusbitaallada Gobolladu, waxay Dawladda Kulmiye soo kordhisay 13 Cusbitaallada Gobollada.
- Sannadkii 2010 waxaan la wareegnay 21 Cusbitaalada Degmooyinka, Sannadkan 2014 waxay marayaan 37 Cusbitaalada Degmooyinku, waxay Dawladda Kulmiye soo kordhisay 16 Cusbitaalada Degmooyinka.
- Sannadkii 2010 waxaan la wareegnay 126 Xaruma Caafimaad, Sanadkan 2014 waxay marayaan 136 Xaruma Caafimaad, waxay Dawladda Kulmiye soo kordhisay 10 Xaruma Caafimaad.
- Sannadkii 2010 waxaan la wareegnay 6 Ambulance, Sanadkan 2014 waxay marayaan 22 Ambulance, waxay Dawladii kulmiye soo kordhisay 16 Ambulance.
C. Dhaqaalaha:

Dhaqaaluhu waa laf dhabarta nolosha, waana dhidibada horumrka, anagoo ka duulayna ballantii xisbiga iyo masuuliyada naga saran umadii xilka noo igmatay, waxaanu dardar gelinay kobcintii dhaqaalaha, iyadoo miisaaniyadii aan xilka kula wareegay ahayd 2010= $44,000,000 US Dollar,

Ayaanu gaadhsiinay sanadkii 2011= $86,000,000 US Dollar,
Waxaanu gaadhsiinay sanadkii 2012= $106,000,000 US Dollar,
Waxaanu gaadhsiinay sanadkii 2013= $125,000,000 US Dollar,
Waxaanu gaadhsiinay sanadkii 2014= $152,000,000 US Dollar,
Waxaad dareemi kartaan faraqa u dhexeeya maalintii aanu la wareegnay iyo maanta $44,000,000 -- $152,000,000
D. Dhismayaasha Xafiisyada Dawlada iyo Wadooyinka:

Waa muhiim in xafiisyada dawlada ee dadka loogu adeegayaa ay yihiin qaar u diyaarsan shaqada oo leh bilic iyo haybad u qalanta sharafta dawladeed iyo karaamada Qarannimada anagoo arintaa ka duulaynana waxaanu dhismayaal cusub kusoo kordhinay wasaaradaha: Daakhiliga, Khaarijiga, Waxbarashada, Beeraha, Ciyaaraha, Xannaanada-Xoolaha, Kaluumaysiga, Deegaanka, Duulista, Boosaha iyo Isgaadhsiinta, Shaqaalaha iyo Arimaha Bulshada, Caddaalada, Gaashaandhiga iyo Qasriga Madaxtooyada.

Wadooyinku waxay halbawle u yihiin isku xidhka dalka, isu gudubka bulshada, sugida amaanka iyo kor u qaadida dhaqaalaha (Waxay ka mid yihiin kaabayaasha dhaqaalaha) iyad oo loo baahanyahay noocyada kala duwan ee wadooyinka sida wadooyinka waaweyn ee isku xidha gobolada iyo degmooyinka kuwaas oo isugu jira Wadooyin laami ah, Jidcade iyo Xagaaf.

Waddooyinkan, oo yaraanta-awoodeena-dhaqaale iyo dedaalka la geliyey oo hooseeyay darteed, ayay dhamaantood ku habsatay dayactir la’aan iyo horumar la’aan waxay xaaladoodu ku suganayd xaalad u baahan in si dhakhso ah wax looga qabto, Dawlad-ahaan waxaanu ku qaabilay sidii ugu dedaalka badnaynd ee ay awoodi noo saamaxday, waxaana laga qabtay wax aad u weyn: waxaa dhamaaday Waddada Dilla-Borama, Kalabaydh-Wajaale, Dayactirka Hargaysa-Berbera oo wax yari uun ka dhimanyihiin gacantana lagu hayo, Bridge-ka 2aad ee Hargeysa oo aanu dhamaystiray, iyadoo aan gacan fiican ka gaysanay dhamaan wadooyinka muhiimka ah ee ay Bulshadu gacanta ku hayso, Anagoo billawnay Wadadii dheerayd ee Ceerigaabo.

Waxaa ka warhayseen socdaalkii dheeraa ee aan ku maray dhawaan xeebaha dalka (Saylac Illaa Laasqoray), waxaanay ahayd ujeedadu in aan u kuur-galo xogogaalla u noqono nolasha bulshada, una samayno qorshe ku wajahan sidii looga faaiidaysan lahaa khayraadka ku duugan xeebaheena.
Mudanayaal iyo Marwooyin,

Waxaan jecelahay in aan idin xusuusiyo qayb muhiim ah oo ka mid ahayd balanqaadyadeenii xiligii doorashada, tasoo u dhignayd sidan “Xisbiga Kulmiye waxa ka go’an inuu hubiyo in haweenku si buuxda oo firfircoon oo xaq-soor leh uga qayb qaataan dhammaan dhinacyada bulshada, siyaasadda, iyo dhaqaalaha ee dhismaha nololsha, iyadoo la abuurayo quwad shaqaysa oo aqoon leh, taas oo awood u leh ka-qayb qaadashada hawlaha dawladda”.

Haddaba: Arrimaha haweenka Xukuumad-ahaan waxaanu uga hawlgalay si fiican iyadoo aan guddi u saaray sidii loogu samayn lahaa qorshe lagu dhiirigelinaaayo sidii ay kaalin fiican ugu yeelan lahaayeen hogaanka siyaasadeed ee dalka, waxaana guddigaasi soo jeedisay in loo sameeyo Kooto, anigoo u gudbiyey Gollaha Wakiilada labo jeer, illaa hadana gollaha lama horkeenin. Waxaan xubnaha golaha wakiilada ee Kulmiye ka codsanayaa in mooshin lagu keeno lagana shaqeeyo sidii sharciga loo waafajin lahaa.Somalia

Waxaan leeyahay Dawlada Somalia, dadka Somaliland waa tashaday, Waxay lasoo noqdeen madax-banaanidoodii, diyaar uma aha midnimadii Somaliweyn idiin-mana soo socdaan. Walaalayaal hadday innaga xumaatay walaalo midoobaa, yaanay inaga xumaanin wallaalo is dhawrta, is-kaashada oo is-ixtiraama.

Waxaanu ku baaqaynaa nabad, waxaanu ku baaqaynaa jaarnimo-wanaagsan iyo iskaashi wallaalnimo ku-dhisan, dagaal wiil baa ku dhinta ee wiil kuma dhasho umana baahna mandaqadani maanta. Waxaan leeyahay xuduudaha Somaliland mugdi ka ma jiro, taako, dhudhun iyo tallaabo toona kama ogolin cidna gorgortan kala gelimayno, waxay ku dhisanyihiin sharci, hadiise nalagu soo xadgudbo waxaanu u leenahay awood aanu ku diffaacno”

Xofgreebnews
Office Hargeisa